Tüm canlılar yaşamını doğal kaynaklara bağlı olarak sürdürmektedir. Doğal kaynakların hızla tükendiği günümüzde, sürdürülebilirliğin önemi artmakta ve çevresel etkiyi azaltmak için endüstriyel ürünleri sürdürülebilir hale getirme ihtiyacı doğmaktadır. Literatürdeki bulgular, şirketlerin sürdürülebilirlik uygulamalarının şirket büyüklüklerine göre farklılık gösterdiğini ortaya koymaktadır. Geçmiş çalışmalarda sürdürülebilir ürün tasarımı uygulamalarının çoğunlukla büyük şirketler üzerinden ele alındığı görülmekle beraber, Türkiye’deki şirketlerin %99,8’inin KOBİ olduğu bilinmektedir. Bu çalışmada, Türkiye için ekonomik ve sosyal kalkınma açısından önemli bir rol oynayan KOBİ’ler kapsamında sürdürülebilir ürün tasarımı uygulamalarının mevcut durumunun değerlendirilmesi amaçlanmaktadır. Türkiye ekseninde gerçekleştirilen araştırmanın sistematik bir şekilde yürütülebilmesi amacıyla şirketler önce tüketim ürünleri açısından iki ayrı sınıfta ele alınmış olup, daha sonra sektörel bazda kategorize edilebilmesi için NACE sınıflandırma sistemi kullanılmıştır. Bu bağlamda; NACE sınıflandırma sistemine göre dayanıklı tüketim ürünleri ve hızlı tüketim ürünleri kategorisinde yer alan 5 sektör belirlenmiştir. Söz konusu sektörlerdeki KOBİ’ler temelde bünyesinde Arge veya Tasarım merkezi bulunduran şirketler arasından seçilmiş olup, toplam 24 KOBİ ile görüşmeler yapılmıştır. Bulgular, şirketlerin sürdürülebilir tasarım uygulamalarını değerlendirme kriterleri arasından “malzeme kullanımı” ve “ambalaj” konularına daha fazla hassasiyet duyduklarını göstermektedir. Malzeme seçiminde, malzemenin çevre duyarlı olmasından ziyade malzemenin verimli kullanımını önemsedikleri görülmektedir. Ayrıca sürdürülebilirlik uygulamalarının daha çok ‘üretim ve imalat’ açısından ele alındığı, kullanım ömrü sonundaki ürünün yeniden kullanımı ya da başka bir amaçla kullanımını destekleyen çevreci yaklaşımların göz ardı edildiği görülmektedir. Yönetmeliklerin ve mevzuatların sürdürülebilirlik uygulamalarını gerçekleştirmede olumlu bir etki oluşturduğu görülmekle beraber, mevcut yönetmeliklerin yetersiz olduğu görülmektedir.
Anahtar Kelimeler: Sürdürülebilirlik, Sürdürülebilir Ürün Tasarımı, Tüketim Ürünleri
|
