Kuraklık, yağışların kaydedilen normal seviyelerinin önemli ölçüde altına düşmesi sonucunda arazi ve su kaynaklarının olumsuz yönde etkilenmesine ve hidrolojik dengenin bozulmasına sebep olan doğal bir afettir. Günümüzde belirgin ve yaygın bir problem haline gelen kuraklık, beraberinde sosyal ve ekonomik açıdan birçok probleme zemin oluşturmaktadır. Kuraklığın zamanı, süresi ve şiddeti önceden bilinmemekte olup, kuraklığın başlangıç ve bitiş zamanını tahmin etmek çok zordur. Bu sebeple, herhangi bir bölgedeki kuraklık olaylarını izlemek için uygun indisin seçilmesi çok önemlidir. Bu çalışmada, Sakarya Havzası'ndaki kuraklıkların belirlenmesi için dört meteorolojik kuraklık indisin (Z-Skor İndisi (ZSİ), Çin-Z İndisi (CZİ), Modifiye Edilmiş Çin-Z İndisi (MCZİ) ve Standartlaştırılmış Yağış İndisi (SYİ)) farklı zaman periyotları için hesaplanması, karşılaştırılması, değerlendirilmesi ve ayrıca kuraklık indisleri ile zaman periyotları arasındaki ilişkilerin incelenmesi amaçlanmıştır. Çalışmada ilk olarak, Sakarya Havzası’nda yer alan Ankara, Kütahya ve Sakarya istasyonlarına ait 1960-2020 yılları arasındaki aylık yağış verileri kullanılarak 1, 3, 6, 9 ve 12 aylık zaman ölçeklerinde ZSİ, CZİ, MCZİ ve SYİ değerleri hesaplanmıştır. Daha sonra, geçmiş dönemlerde meydana gelen kuraklıkların karakteristik özellikleri (kuraklık sıklığı, kuraklık süresi ve kuraklık şiddeti), seçilen indislerin bölge için uygulanabilirliği, performansları ve arasındaki ilişkiler değerlendirilmiştir. Çalışmada dört indise ait sonuçlar değerlendirildiğinde, aynı zaman periyotlarında tüm indisler arasında yüksek korelasyon değerlerine ulaşıldığı ve ağırlıklı olarak 1980 sonları ve 1990’lı yıllarda (özellikle 1988-1989 ve 1993-1994 yılları arası) en uzun ve en şiddetli kuraklıkların yaşandığı tespit edilmiştir. Bu çalışmanın, Sakarya Havzası’nda kuraklık olaylarının izlenmesi, kuraklık özelliklerinin belirlenmesi ve kuraklık indislerinin değerlendirilmesi ve seçimi için referans sağlayacağı düşünülmektedir.
Anahtar Kelimeler: Sakarya Havzası, Kuraklık, SPI, ZSI, CZI, MCZI
|
